Πιθανόν να έχετε ακούσει κάποια στιγμή για το σύνδρομο τοξικού σοκ. Το άρθρο αυτό περιλαμβάνει όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε σχετικά με αυτή την ασθένεια: τι είναι και πού οφείλεται, σε ποιον μπορεί να συμβεί, ποια είναι τα συμπτώματα, τι σημαίνει ΣΤΣ και πώς μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισής της.
Αιτίες και βασικές πληροφορίες
Τι είναι το ΣΤΣ (ή σύνδρομο τοξικού σοκ);
Το σύνδρομο τοξικού σοκ (ή ΣΤΣ, εν συντομία) είναι μια σπάνια, αλλά σοβαρή και απειλητική για τη ζωή ασθένεια, που οφείλεται σε τοξίνες που παράγονται από τα βακτήρια Staphylococcus aureus. Αν και είναι πολύ σπάνια (τα περιστατικά ΣΤΣ είναι τόσο ασυνήθιστα που σχεδόν κανένα μέλος της ιατρικής κοινότητας δεν θα συναντήσει ούτε ένα περιστατικό σε ολόκληρη την επαγγελματική σταδιοδρομία του), είναι σημαντικό να γνωρίζετε πληροφορίες για την ασθένεια, ώστε να είστε σε θέση να την αντιμετωπίσετε εάν χρειαστεί. Το ΣΤΣ μπορεί να διαγνωστεί και να θεραπευτεί με επιτυχία, αλλά τα συμπτώματα πρέπει να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
Το σύνδρομο τοξικού σοκ είναι μια ασθένεια, την οποία πρώτος κατονόμασε και περιέγραψε ο Dr. James Todd, το 1978, βάσει μιας μελέτης που διεξήχθη στα κλινικά περιστατικά 7 παιδιών. Παρόμοια περιστατικά είχαν ήδη καταγραφεί πολύ παλαιότερα στην ιατρική βιβλιογραφία και πολύ πριν ξεκινήσει η παραγωγή των προϊόντων ατομικής υγιεινής. Το ΣΤΣ μπορεί να εμφανιστεί σε άντρες, γυναίκες και παιδιά. Αν και τα πρώτα περιστατικά συνδρόμου τοξικού σοκ που περιγράφηκαν αφορούσαν κυρίως γυναίκες, οι οποίες χρησιμοποιούσαν ταμπόν στην περίοδό τους, στη σημερινή εποχή λιγότερα από τα μισά περιστατικά σχετίζονται με αυτήν την πρακτική. Το σύνδρομο αυτό μπορεί να εμφανιστεί επίσης στην περίπτωση δερματικών λοιμώξεων και εγκαυμάτων, καθώς και μετά από χειρουργική επέμβαση. Η ασθένεια μπορεί να επηρεάσει επίσης παιδιά, μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και άντρες.
Πού οφείλεται το ΣΤΣ;
Το ΣΤΣ οφείλεται σε ορισμένες τοξίνες που παράγονται από τα βακτήρια Staphylococcus aureus. Τα βακτήρια αυτά είναι μικροοργανισμοί που, όπως και πολλά άλλα βακτήρια, απαντώνται φυσιολογικά στον οργανισμό των υγιών ανθρώπων, συνήθως στο δέρμα, στη μύτη, στις μασχάλες, στη βουβωνική χώρα και στον κόλπο. Στην πραγματικότητα, σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού έχει αυτά τα βακτήρια στον οργανισμό του, χωρίς ωστόσο να προκαλείται κανένα πρόβλημα υγείας. Σε έναν πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων, ορισμένα στελέχη αυτού του μικροοργανισμού παράγουν μια τοξίνη που μπορεί να προκαλέσει ΣΤΣ. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αντισώματα στο αίμα τους, τα οποία τους προστατεύουν από τις εν λόγω τοξίνες.
Πώς σχετίζεται το ΣΤΣ με τη χρήση ταμπόν;
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του ΣΤΣ και ένας από αυτούς είναι και η χρήση ταμπόν. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ακόμα την ακριβή αιτία που η χρήση ταμπόν συνδέεται με την εμφάνιση του ΣΤΣ. Παρόλα αυτά, η έρευνα δείχνει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης εμμηνορροϊκού ΣΤΣ που σχετίζεται με τα ταμπόν συνδέεται με την απορροφητικότητα: όσο υψηλότερος ο βαθμός απορροφητικότητας, τόσο υψηλότερος ο κίνδυνος εμφάνισης της ασθένειας και όσο χαμηλότερος ο βαθμός απορροφητικότητας, τόσο χαμηλότερος ο κίνδυνος. Γι’ αυτόν τον λόγο, θα πρέπει πάντα να χρησιμοποιείτε τον μικρότερο βαθμό απορροφητικότητας που εξυπηρετεί τις ανάγκες σας, ανάλογα με την έμμηνη ρύση σας.
Δεν υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν ότι το υλικό που χρησιμοποιείται σήμερα για την κατασκευή των ταμπόν αυξάνει ή οδηγεί στην παραγωγή των τοξινών που προκαλούν ΣΤΣ. Επίσης, δεν έχει διαπιστωθεί ότι τα ταμπόν μεταφέρουν τα βακτήρια Staphylococcus aureus ή ότι ευνοούν την ανάπτυξή τους στον κόλπο.
Έχω διαβάσει ότι με τα 100% βαμβακερά ταμπόν, ο κίνδυνος εμφάνισης ΣΤΣ είναι μικρότερος ή ακόμα και μηδενικός. Είναι αλήθεια;
Όχι, δεν είναι αλήθεια. Όλα τα ταμπόν που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των 100% βαμβακερών ταμπόν, ενέχουν χαμηλό κίνδυνο πρόκλησης ΣΤΣ. Σύμφωνα με τα πιο επικαιροποιημένα επιστημονικά στοιχεία, τα ταμπόν από ραιγιόν και βαμβάκι ενέχουν παρόμοιο κίνδυνο πρόκλησης ΣΤΣ. Οποιοδήποτε ταμπόν και εάν χρησιμοποιείτε, θα πρέπει να είστε σε θέση να αναγνωρίζετε τα σημάδια και τα συμπτώματα του ΣΤΣ. Εάν παρατηρήσετε αυτά τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια χρήσης ταμπόν, αφαιρέστε το και επικοινωνήστε με τον γιατρό σας.
Έχω διαβάσει ότι με τη χρήση εμμηνορροϊκού κυπέλλου δεν υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης ΣΤΣ. Γιατί λοιπόν οι γυναίκες δεν χρησιμοποιούν μόνο αυτό;
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν οι γυναίκες ότι το ΣΤΣ μπορεί να συμβεί με οποιοδήποτε προϊόν τοποθετείται στο εσωτερικό του κόλπου, όπως εμμηνορροϊκά κύπελλα, ταμπόν, αντισυλληπτικά διαφράγματα και καλύμματα. Εάν χρησιμοποιείτε οποιοδήποτε από αυτά τα προϊόντα, το πιο σημαντικό είναι να γνωρίζετε τα σημάδια και τα συμπτώματα του ΣΤΣ και ότι, σε περίπτωση εκδήλωσης συμπτωμάτων ΣΤΣ, θα πρέπει να αφαιρέσετε το προϊόν και να ζητήσετε ιατρική συμβουλή.
Συμπτώματα και πληροφορίες για το ΣΤΣ
Ποια είναι τα συμπτώματα του ΣΤΣ που προκαλείται από τη χρήση ταμπόν;
Τα συμπτώματα του συνδρόμου τοξικού σοκ μοιάζουν πολύ με τα συμπτώματα της γρίπης. Εάν εκδηλώσετε οποιοδήποτε σύμπτωμα ΣΤΣ από τη χρήση ταμπόν και αισθανθείτε αδιαθεσία, αφαιρέστε ΤΟ ΣΥΝΤΟΜΟΤΕΡΟ ΔΥΝΑΤΟΝ το ταμπόν σας, απευθυνθείτε σε έναν γιατρό και πείτε του ότι πιστεύετε πως έχετε ΣΤΣ.
Τα βασικά σημάδια που μπορούν να σας προειδοποιήσουν για πιθανό περιστατικό ΣΤΣ είναι τα εξής:
- Ξαφνικός πυρετός (συνήθως 39ºC ή υψηλότερος)
- Σύγχυση
- Σπασμοί
- Εμετός
- Διάρροια
- Ζάλη
- Χαμηλή αρτηριακή πίεση
- Ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια
- Ερεθισμένο δέρμα, όπως στην περίπτωση του ηλιακού εγκαύματος
- Μυϊκός πόνος
- Πονόλαιμος
- Λιποθυμία ή τάση για λιποθυμία όταν στέκεστε
- Στα προχωρημένα στάδια της ασθένειας, το δέρμα σας μπορεί να ξεφλουδίζει (αυτό συμβαίνει 1-2 εβδομάδες μετά τον ερεθισμό του δέρματος και κυρίως, στις παλάμες των χεριών και στα πέλματα των ποδιών)
Οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να αποτελεί ένδειξη ΣΤΣ. Μπορεί να μην εκδηλώσετε όλα τα συμπτώματα, αλλά συνήθως υπάρχουν περισσότερα από ένα. Το εμμηνορροϊκό ΣΤΣ μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της περιόδου σας ή λίγο μετά το τέλος της.
Καθώς το ΣΤΣ είναι σπάνια ασθένεια, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μετά την ανάρρωση. Όταν γίνεται σωστή διάγνωση και θεραπεία της ασθένειας, οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως. Όπως συμβαίνει και με άλλες σοβαρές ασθένειες, ενδέχεται να υπάρξουν αλλαγές στο δέρμα, στα μαλλιά και στα νύχια, αλλά όλα επανέρχονται στη φυσιολογική τους κατάσταση σύντομα. Ένας μικρός αριθμός ανθρώπων εκδηλώνουν μυϊκή αδυναμία και ψυχολογικά προβλήματα, όπως δυσκολία συγκέντρωσης, απώλεια μνήμης και εναλλαγές διάθεσης. Η γονιμότητα και η δυνατότητα τεκνοποίησης των γυναικών που εμφανίζουν το σύνδρομο δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την ασθένεια, αλλά θα πρέπει πάντα να ενημερώνετε τον γιατρό σας ότι έχετε εμφανίσει ΣΤΣ ώστε να μπορεί να σας παρακολουθεί σωστά.
Μπορεί ο καθένας να εμφανίσει ΣΤΣ;
Δυστυχώς ναι. Το ΣΤΣ μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκες, άντρες και παιδιά. Τα παιδιά και οι νέοι άνθρωποι έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να το εμφανίσουν συγκριτικά με ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς η παρουσία αντισωμάτων που σας προστατεύουν από τις τοξίνες εξαρτάται εν μέρει από την ηλικία σας.
Περίπου τα μισά περιστατικά που έχουν εντοπιστεί οφείλονται σε λοιμώξεις που προκλήθηκαν από έγκαυμα, τσίμπημα εντόμου ή χειρουργική επέμβαση. Τα υπόλοιπα περιστατικά εντοπίστηκαν σε γυναίκες κατά τη διάρκεια της έμμηνης ρύσης. Πρόκειται για το λεγόμενο εμμηνορροϊκό ΣΤΣ, το οποίο συνδέεται με τη χρήση ταμπόν.
Άλλο ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να γνωρίζετε για το σύνδρομο τοξικού σοκ είναι ότι δεν είναι μεταδοτικό.
Το ΣΤΣ είναι μεταδοτικό;
Όχι. Δεν μπορείτε να «κολλήσετε» το σύνδρομο τοξικού σοκ από άλλο άτομο.
Μπορεί κανείς να εμφανίσει ΣΤΣ περισσότερες από μία φορές;
Δυστυχώς ναι. Το ότι έχετε εμφανίσει ΣΤΣ στο παρελθόν, δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε να το πάθετε ξανά. Το ΣΤΣ μπορεί να επανεμφανιστεί και στην πραγματικότητα, μία από τις βασικές αιτίες της επανεμφάνισής του είναι η αδυναμία του πάσχοντα να παράξει επαρκή ποσότητα αντισωμάτων. Εάν μια γυναίκα έχει εμφανίσει στο παρελθόν ΣΤΣ, θα πρέπει να απευθυνθεί στον γιατρό της προτού χρησιμοποιήσει ξανά ταμπόν.
Θεραπείες και πρόληψη
Ποια είναι η θεραπεία του συνδρόμου τοξικού σοκ;
Με έγκαιρη διάγνωση, το σύνδρομο τοξικού σοκ μπορεί να θεραπευτεί αποτελεσματικά με ενυδάτωση, χορήγηση αντιβίωσης και άλλης κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, ανάλογα με τα συμπτώματα.
Εάν το ΣΤΣ διαγνωστεί εγκαίρως και δοθεί η κατάλληλη θεραπεία, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επιτυχημένης ανάρρωσης. Στην πραγματικότητα, δεν είναι πολλές οι περιπτώσεις στις οποίες η ασθένεια είχε θανατηφόρες συνέπειες.
Τα περισσότερα στελέχη του βακτηρίου Staphylococcus aureus δεν παράγουν τοξίνες που μπορούν να προκαλέσουν ΣΤΣ. Μόνο ορισμένα στελέχη αυτού του βακτηρίου παράγουν τις εν λόγω τοξίνες. Επιπλέον, η παρουσία ενός στελέχους του βακτηρίου που παράγει αυτές τις τοξίνες, είναι απαραίτητη αλλά δεν επαρκεί για την εμφάνιση του ΣΤΣ. Στην πραγματικότητα, πολλές μελέτες δείχνουν ότι αν και ο αποικισμός αυτών των βακτηρίων είναι πολύ συχνός, τα περιστατικά εμφάνισης ΣΤΣ είναι πολύ ασυνήθιστα. Από τι εξαρτάται λοιπόν η εμφάνιση του ΣΤΣ; Κατά κύριο λόγο, στο εάν το εκάστοτε άτομο έχει αρκετά αντισώματα για να καταπολεμήσει αυτές τις τοξίνες. Οι περισσότερες γυναίκες, αλλά όχι όλες, έχουν αρκετά αντισώματα για να προστατευτούν από αυτές τις τοξίνες.
Τι πρέπει να κάνω εάν παρατηρήσω αυτά τα συμπτώματα;
Εάν εκδηλώσετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα όσο χρησιμοποιείτε ταμπόν, θα πρέπει να το αφαιρέσετε αμέσως και να χρησιμοποιήσετε μια σερβιέτα. Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας και ενημερώστε τον ότι χρησιμοποιήσατε ταμπόν και ότι ανησυχείτε για ΣΤΣ. Είναι σημαντικό να αποκλειστεί αυτό το ενδεχόμενο το συντομότερο δυνατόν ή, εάν είναι απαραίτητο, να υποβληθείτε σε θεραπεία για το σύνδρομο τοξικού σοκ το νωρίτερο δυνατόν.
Πώς μπορώ να μειώσω τον κίνδυνο εμφάνισης εμμηνορροϊκού ΣΤΣ;
Μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης εμμηνορροϊκού ΣΤΣ αποκτώντας μερικές καλές συνήθειες όσον αφορά τη χρήση των ταμπόν:
Να αλλάζετε ταμπόν τακτικά, κάθε 4-8 ώρες. Να μην αφήνετε ποτέ το ταμπόν για περισσότερες από 8 ώρες. Να χρησιμοποιείτε πάντα τον χαμηλότερο βαθμό απορροφητικότητας που σας εξυπηρετεί, ανάλογα με την έμμηνη ρύση σας. Να φροντίζετε πάντα να αφαιρείτε το ταμπόν πριν τοποθετήσετε το καινούριο. Να μην ξεχνάτε να αφαιρείτε το τελευταίο ταμπόν όταν τελειώνει η περίοδός σας. Τα ταμπόν είναι σχεδιασμένα μόνο για την απορρόφηση της έμμηνης ρύσης σας. Να μην χρησιμοποιείτε το ταμπόν ως προληπτική μέθοδο πριν από την περίοδο ή για την απορρόφηση τυχόν κολπικών εκκρίσεων πέραν της περιόδου σας. Καλό είναι να χρησιμοποιείτε σερβιέτες αντί για ταμπόν τουλάχιστον μία φορά την ημέρα κατά τη διάρκεια της περιόδου σας, κατά προτίμηση τη νύχτα. Εάν προτιμάτε να χρησιμοποιείτε ταμπόν κατά τη διάρκεια της νύχτας, θα πρέπει να τοποθετείτε ένα καινούριο ταμπόν ακριβώς πριν κοιμηθείτε και να το αφαιρέσετε αμέσως μόλις ξυπνήσετε. Να μην χρησιμοποιείτε ποτέ ταμπόν κατά τη διάρκεια της νύχτας, εάν κοιμάστε για περισσότερες από 8 ώρες.
Οι κατασκευαστές των ταμπόν παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το ΣΤΣ και τον σωστό τρόπο χρήσης των ταμπόν σε ένα φυλλάδιο οδηγιών που συνοδεύει τα προϊόντα τους. Αυτές οι πληροφορίες ενημερώνονται τακτικά, συνεπώς είναι σημαντικό να διαβάζετε το φυλλάδιο προσεκτικά και να φυλάσσετε για μελλοντική αναφορά.
Πώς να επιλέξω το ταμπόν με τον κατάλληλο βαθμό απορροφητικότητας;
Όταν χρησιμοποιείτε ταμπόν, είναι σημαντικό να επιλέξετε τον χαμηλότερο βαθμό απορροφητικότητας για την έμμηνη ρύση σας. Δεδομένου ότι η ροή αυξομειώνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου σας, είναι πολύ πιθανό να χρειάζεστε διαφορετικούς βαθμούς απορροφητικότητας ανάλογα με την ημέρα της περιόδου.
Η επιλογή ταμπόν με τον σωστό βαθμό απορροφητικότητας χρειάζεται εξάσκηση, αλλά ενδεικτικά, να έχετε υπόψη σας ότι εάν χρειάζεται να αλλάζετε το ταμπόν σας σε λιγότερο από 4 ώρες, θα πρέπει να δοκιμάσετε άλλο ταμπόν με υψηλότερο βαθμό απορροφητικότητας. Από την άλλη μεριά, εάν δυσκολεύεστε να αφαιρέσετε το ταμπόν ή υπάρχουν ίνες που είναι ακόμα λευκές όταν το αφαιρείτε, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεστε ένα ταμπόν με χαμηλότερο βαθμό απορροφητικότητας.
Να θυμάστε: μην αφήνετε το ταμπόν για περισσότερες από 8 ώρες.